ზესტაფონის ახლოს შეგიძლია მოინახულო ანტიკური ხანის შორაპნის ციხე, რომელიც ფარნავაზ მეფის დროსაა აგებული. ციხე დიდი იყო, თანაც იმდენად, რომ მის ტერიტორიაზე მთელი ქალაქის მოსახლეობა ეტეოდა. აქაა დიკლაურის, საზანოს, ტაბაკინის ციხეები, VI საუკუნეში აგებული ტაბაკინის ეკლესია, XI საუკუნის ზედა საქარის ტაძარი და თამარის ხიდი – სოფელ ჭალატყეში. აუცილებლად უნდა ნახო სამცვერას ულამაზესი ჩანჩქერი. მისი და, ზოგადად,
უძველესი ისტორიისა და კულტურის მქონე ვანში მრავალი საინტერესო ადგილის მონახულება შეიძლება. მუნიციპალიტეტის ეკონომიკაში ტურიზმს მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს. აქ ნახავთ შუასაუკუნეების ეკლესიებსა და ციხე-სიმაგრეებს, გოგირდის გეიზერებს, კარსტულ მღვიმესა და მშვენიერ ხედებს. თუმცა განსაკუთრებულ ყურადღებას უდიდესი კულტურული და ისტორიული მნიშვნელობის მქონე ვანის ნაქალაქარი იპყრობს. ეს მასშტაბური არქეოლოგიური ძეგლი საკულტო და საზოგადოებრივი ნაგებობებით უდიდეს შთაბეჭდილებას ახდენს. ნაქალაქარიდან კარგად
ზესტაფონის მუნიციპალიტეტი — თვითმმართველი ერთეული იმერეთის მხარეში. მუნიციპალიტეტის ტერიტორია 1930 წლამდე შედიოდა ქუთაისის გუბერნიის შორაპნის მაზრაში. ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი ზესტაფონი. ბუნება ძირულა ქვედა წევასთან მუნიციპალიტეტის ტერიტორია მდებარეობს კოლხეთის დაბლობსა და იმერეთის მაღლობზე. მისი რელიეფი დანაწევრებულია მდინარეთა ხეობებით. ტერიტორია — 423 კვ. კმ. მუნიციპალიტეტის ტერიტორია ზღვის დონიდან 90-200 მეტრზე მერყეობს. სამხრეთსა და აღმოსავლეთ ნაწილებში არის ადგილები,
ვანის მუნიციპალიტეტი დასავლეთ საქართველოში, იმერეთის მხარეში მდებარეობს. ანტიკურ ხანაში მის ტერიტორიაზე უძველეს დასახლებათა საფუძველზე, ძველი კოლხეთის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ქალაქი განვითარდა, რომელმაც აყვავებას ძვ. წ. III-I სს-ში მიაღწია. ვანის ნაქალაქარზე მოპოვებული უძველესი არქეოლოგიური მასალა ძვ. წ. VIII-VI საუკუნეებით თარიღდება და კერამიკული ფრაგმენტებითაა წარმოდგენილი. ნაქალაქარი ქალაქ ვანის მიმდებარედ, ბორცვზეა განლაგებული, საიდანაც რიონის დაბლობის, ქალაქი ქუთაისისა და კავკასიონის
ვანი – ქალაქი დასავლეთ საქართველოში, იმერეთის მხარეში, ვანის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი. ვანი მდებარეობს იმერეთის დაბლობზე, მდინარე სულორის (რიონის მარცხენა შენაკადი) ნაპირას. ზღვის დონიდან 60 მ, რეგიონის ცენტრ ქ. ქუთაისიდან მდებარეობს 41 კმ-ში, თბილისი-ლესელიძე-სენაკის ცენტრალური მაგისტრალიდან დაშორებულია 22 კმ-ით, რკინიგზის სადგურ „სამტრედიიდან“ 25 კმ-ით, ქუთაისის საერთაშორისო აეროპორტიდან – 35 კმ-ით; უახლოეს პორტამდე „ფოთი“ მანძილი შეადგენს 80
ვანის მუნიციპალიტეტი იმერეთის მხარის უკიდურეს სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში მდებარეობს. მისი ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი ვანი. მუნიციპალიტეტს ესაზრვრება ბაღდათის, სამტრედიის, წყალტუბოს, ადიგენისა და ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტები. ვანის ჩრდილოეთ საზღვარს გასდევს მდინარე რიონი, რომლის შენაკადებისც სამდინარო ქსელს ქმნიან რაიონის თითქმის მთელ ტერიტორიაზე. სამხრეთ ნაწილში კი მდინარე ხანისწყლის მარცხენა შენაკადი — წაბლარასწყალი მიედინება. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მდებარეობს მესხეთის ქედის უმაღლესი მწვერვალი მეფისწყარო
ბათუმის ღირსშესანიშნაობებს შორის გამოირჩევაზღვისპირა პარკი. იგი ბათუმელებისა და სტუმრების საყვარელი, დასასვენებელი და გასართობი ადგილია. მე-19 საუკუნის ბოლოს ეს ადგილები წყლით იყო დაფარული. 1881 წლის ზღვამ დაახლოებით 100 მეტრით უკან დაიხია და დიდი ტერიტორია გამოათავისუფლა. გაჩნდა იდეა ზღვისპირა პარკის შექმნის შესახებ. თავდაპირველად ამ საქმეს სათავეში ჩაუდგა ცნობილი მებაღე რესლერი, რომელმაც პარკის კეთილმოწყობის გეგმა შეიმუშავა, ხოლო მისი
დუშეთის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი 1949 წელს დაარსდა, მუზეუმში დაცულია დუშეთის რაიონის ტერიტორიაზე არქეოლოგიური ექსპედიციებისა და შემთხვევითი აღმოჩენების შედეგად მოპოვებული მასალები ადრებრინჯაოს ხანიდან გვიანშუასაუკუნეებამდე, მე-19 ს-ის ეთნოგრაფიული ყოფის ამსახველი მასალები, ქსოვილების ნიმუშები – აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის მე-19 ს-ის ფარდაგები, ხალხური სამოსელი და აქსესუარები. კერამიკის ჭურჭელი, მათშორის მოჭიქული კერამიკის ნიმუშები), ძვ.წ. მე-8 ს-ით დათარიღებული საბრძოლო და სამუშაო იარაღი,
დუშეთის პარკი ეროვნული მნიშვნელობის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლია, ის მდებარეობს დუშეთის ცენტრში და სხვადასხვა ჯიშის ფოთლოვანი და წიწვოვანი ხეებისგან შემდგარი ორი გრძელი, მართკუთხა ნაკვეთისა და მათ შორის გამავალი ფეხით მოსიარულეთა ფართო ბულვარისგან შედგება. დუშეთის ეს ადგილი ისტორიულადაც გაუნაშენიანებელი იყო, პლატონ იოსელიანის აღწერის თანახმად ქალაქის შუაგულში, დუშეთის ციხესიმაგრის პირდაპირ, გაშლილი ვრცელი ტერიტორია მე-19 საუკუნემდე იპოდრომს წარმოადგენდა, 1859
დუშეთის მუნიციპალიტეტის ცენტრი, ქალაქი დუშეთი, რომელიც ისტორიულ წყაროებში პირველად 125 წელს იხსენიება, ოფიციალურად ქალაქად გამოცხადდა 1801 წელს. მე-17 საუკუნეში აქარაგვის ერისთავთა რეზიდენცია იყო. საერისთავოს გაუქმების შემდეგ დუშეთი მნიშვნელოვნად დაკნინდა. 1756 წელს მან ფეოდალური ქალაქის სტატუსი მიიღო, 1802 წელს კი ახლადშექმნილი დუშეთი მაზრის ცენტრი გახდა. წყარო: histowns.ge დუშეთს გაუმარჯოს! დუშეთელებს სალამი!
ძირითადი მონაცემები ქ.დუშეთი დუშეთის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია. იგი პატარა ქალაქია, რომელიც ძირითადად მე-19 საუკუნეში განვითარდა რუსეთისკენ მიმავალ სამხედრო გზაზე მდებარეობის წყალობით. დუშეთის მოსახლეობა 2010 წლის სტატისტიკური მონაცემებით 7 100 ადამიანს შეადგენს. დუშეთი მდებარეობს დუშეთის ქვაბულში, მდინარე დუშეთისხევის ორივე ნაპირზე. თბილისიდან 45კმ-ის მანძილზე, ზღვის დონიდან 900 მ სიმაღლეზე. ქალაქის ფართობია 300 ჰა, ისტორიული ცენტრის ფართობი –
დმანისის მუნიციპალიტეტი გამოირჩევა ლამაზი ბუნებითა და კულტურული ძეგლების სიმრავლით. ტბები, ტყეები, გაშლილი სივრცეები და ლამაზი მინდვრები შესანიშნავია პიკნიკისა და ბუნებაში განტვირთვისთვის. გარდა ბუნების მრავალფეროვნებისა დმანისში მრავალი მნიშვნელოვანი ისტორიულ-კულტრული ძეგლის მონახულებაც შეგიძლიათ. განსაკუთრებულად გამორჩეულია დმანისის მუზეუმ-ნაკრძალი, რომელიც ადრეპალეოლითურ, გვიანბრინჯაო-ადრერკინის ხანისა და შუასაუკუნეების ფენებს მოიცავს. დმანისის მუზეუმში 2345 ექსპონატია წარმოდგენილი. ასევე გახსნილია საველე-არქეოლოგიური მუზეუმი, რომელიც დამთვალიერებელს საშუალებას
ბათუმის ილია ჭავჭავაძის სახელობის სახელმწიფო დრამატული თეატრი თეატრის შენობა ბათუმს კარგა ხანს არ გააჩნდა სათეატრო შენობა, იყო მხოლოდ პატარა ხის შენობა, რომელიც 1884 წელს ააგეს, რომელიც იტევდა 450 მდე მაყურებელს. მდებარეობდა ახლენდელი კონსტანტინე გამსახურდიას ქუჩაზე. შემდეგ შენობა გადაიტანეს ანანიევის მამულში. ახლანდელ ვაჟა ფშაველასა და მემედ აბაშიძის ქუჩების კვეთაში (ახლანდელი რესპუბლიკური ბიბლიოთეკის შენობა). ამიტომაც დაერქვა მას
დმანისი მდებარეობს დმანისის ვულკანურ პლატოზე, მდინარე მაშავერის ორივე ნაპირზე, კაზრეთის რკინიგზის სადგურიდან 30 კმ მანძილზე. დმანისის ტერიტორიაზე VI-VIII საუკუნეებში მცირე დასახლება იყო, სადაც საეპისკოპოსო კათედრალი მდებარეობდა. როგორც ქალაქი, წყაროებში პირველად IX საუკუნეში იხსენიება, ამ დროს მას არაბები ფლობდნენ. XI ს-ის 80-იან წლებიდან სელჩუკთა ხელშია, 1123 წელს დავით IV აღმაშენებელმა გაათავისუფლა. დმანისი განსაკუთრებით დაწინაურდა XII-XIII სს-ში.
დმანისის მუნიციპალიტეტი ქვემო ქართლის მხარეში მდებარეობს. რაიონის ტერიტორიაზე ადამიანის ცხოვრების კვალი უძველესი დროიდან იწყება. აქ ცხოვრობდნენ პირველი ევროპელები, ზეზვა და მზია, 1.8 მილიონი წლის წინ. დმანისში გამოვლენილია ასევე გვიანბრინჯაო-ადრერკინის ხანის არქეოლოგიური ფენები. სოფელ ყარაბულახთან ახლოს მდებარეობს ზურტაკეთის ყორღანებიც, რომელიც თრიალეთის კულტურას მიეკუთვნება და უნიკალურია თავისი პეტროგლიფებით. ისტორიულ წყაროებში დმანისი პირველად VI საუკუნეში იხსენიება. სახელწოდება „დმანისი“
დმანისის მუნიციპალიტეტი ქვემო ქართლის მხარის დასავლეთ ნაწილში მდებარეობს. მისი ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი დმანისი. მუნიციპალიტეტს ჩრდილოეთიდან წალკის რაიონი ესაზღვრება, აღმოსავლეთით – თეთრიწყარო და ბოლნისი, დასავლეთით კი – ნინოწმინდა. დმანისის მუნიციპალიტეტი მოიცავს შემდეგ ადმინისტრაციულ ერთეულებს: ქ. დმანისი, ამამლო, განთიადი, გომარეთი, გუგუთი, დიდი დმანისი, დმანისის თემი, ირგანჩაი, იფნარი, კამარლო, ყარაბულაღი, ყიზილქილისა, მაშავერა, ოროზმანი, საკირე, სარკინეთი. რაიონის დასავლეთ ნაწილში
დედოფლისწყაროში უნდა ნახო ვრცელ ველზე ამოზრდილ კლდეზე, ბუდესავით მიშენებული ელიას მონასტერი. თუ ისტორიული თავგადასავლები გხიბლავს, აუცილებლად უნდა ესტუმრო მხარეთმცოდნეობის მუზეუმს, სადაც დაცულია საბეჭდავები, სამკაულები, თიხისა და ბრინჯაოს ნივთები, საკულტო სკულპტურები და ა.შ. ძვ. წ. VI-I საუკუნეებიდან ვიდრე გვიან ფეოდალურ ხანამდე. დედოფლისწყაროს მიმდებარედ შეგიძლია მოინახულო ხორნაბუჯის ციხე, ოზაანის ამაღლების ტაძარი, მაჩხაანის მთავარანგელოზის ეკლესია. დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში ნახევარუდაბნოს
დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი თავისი თვალუწვდენელი ველებით, ხეობებით, ფლორისა და ფაუნის მრავალფეროვნებით ტურისტებზე წარუშლელ შთაბეჭდილებას ტოვებს. დედოფლისწყაროში მდებარეობს UNESCO-ს მიერ აღიარებული სამხრეთ კავკასიაში ერთ – ერთი ბიოსფერული რეზერვატი, რაც თავისთავად დედოფლისწყაროს სავიზიტო ბარათია. მუნიციპალიტეტი გამორჩეულია უძველესი ძეგლების სიმრავლით. ხორნაბუჯის ციხე, არწივის ხეობა, ელიას მთაზე მდებარე წმინდა ელია თეზბიტელის სახელობის ტაძარი, დედოფლისწყაროში ჩასული მეგზურების ტურისტულ რუქაზე, აუცილებლად სანახავი
უძველესი დრიოდან დღევანდელი დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის ტერიტორია შედიოდა საქართველოს ისტორიული პროვინციის "კამბეჩოვანის " შემადგენლობაში. ის ხან კახეთის, ხანაც ჰერეთის ნაწილს წარმოადგენდა. კამბეჩოვანის მთავარი ქალაქი ხორნაბუჯი იყო, რომელიც წყაროებში პირველად ჩვ. წელთაღრიცხვის V საუკუნეში მოიხსენიება. მეოცე საუკუნის დასაწყისში დედოფლისწყარო, როგორც ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული, სიღნაღის მაზრაში შედიოდა, 1938 წლიდან ის ცალკე რაიონად ჩამოყალიბდა, მაგრამ 1963 -1964 წლებში კვლავ სიღნაღის
დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი (ყოფ. წითელწყაროს რაიონი) — ადმინისტრაციულ ტერიტორიული ერთეული აღმოსავლეთ საქართველოში, კახეთში. 1917 წლამდე ახლანდელი დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის ტერიტორია შედიოდა სიღნაღის მაზრაში, 1928 წლიდან კახეთის მაზრაშია, 1929 წლიდან კი კახეთის ოლქში. 1930-1937 წლებში სიღნაღის რაიონშია. 1938 წლიდან ჩამოყალიბდა ცალკე რაიონად. 1963-1964 წწ. ისევ სიღნაღის რაიონს შეუერთეს, 1965 წლიდან კვლავ გამოიყო ცალკე ერთეულად. დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტს დასავლეთით და