გერმანელები გარდაბანში
1820 წ. საქართველოში დაიწყო გერმანელთა ჩამოსახლება, მათ პირველი ზამთარი გარდაბნის ტერიტორიაზე გაატარეს, მარტყოფის ახლოს, აქვე საქართველოში პირველად, გერმანელების მიერ დაითესა კარტოფილი. ამის შემდეგ ისინი დაასახლეს სართიჭალაში, სადაც იმავე წელს იორიდან გაიჭრა იმ ხანად პირველი არხი გარდაბანის ტერიტორიაზე, ამ არხის ინჟინერი იყო ბაგრატიონი, მისი სიგძე 20 კმ. იყო და რწყავდა სამგორის ველის მცირე ნაწილს. (ქვაკაცის სტელის